Στην Κρήτη ονομάζεται Χοχλιός. Το σαλιγκάρι ανήκει στην οικογένεια των ελικοειδών. Το ελικοειδές όστρακό του είναι δεξιόστροφο και όταν αισθανθεί τον κίνδυνο κρύβεται μέσα σε αυτό αυτόματα. Σας θυμίζει κάτι αυτό από τη σύγχρονη Ελλάδα;!
Ζευγαρώνουν με τις πρώτες βροχές του φθινοπώρου και είναι και τα δύο άτομα δότες και λήπτες του σπέρματος. Σε λίγες μέρες γεννά το καθένα 60-90 αυγά, τα οποία τοποθετεί σε μια τρύπα στη γη. Σε 15-30 ημέρες εκκολάπτονται και αναπτύσσονται μόνα τους. Ζουν 2-3 χρόνια.
Κατά τις υγρές μέρες της άνοιξης και εφόσον δεν έχει ήλιο ή αέρα βγαίνουν για να τραφούν όλο το εικοσιτετράωρο. Τη διατροφή τους αποτελούν οργανικές ουσίες, ιδίως φυτικές. Κατόπιν ναρκώνονται κάτω από πέτρες η θάμνους. Ενδέχεται όλο το χρόνο να μη βγει από το όστρακό του. Έχει νόστιμο κρέας, το οποίο περιέχει θρεπτικά συστατικά.
Οι χοχλιοί φαίνεται πως είναι μια από τις αρχαιότερες γνωστές τροφές του ανθρώπου που χρησιμοποιήθηκαν για παρασκευή φαγητού.Οι αρχαιότερες μαρτυρίες μας δείχνουν ότι ακόμη και την 11η χιλιετία π.Χ. στα νεολιθικά χρόνια δηλαδή, οι άνθρωποι ασχολούνταν με τη συλλογή σαλιγκαριών. Στα μεταγενέστερα χρόνια κελύφη τους βρίσκονται στις ανασκαφές ενώ στη Σαντορίνη βρέθηκε ολόκληρο αγγείο από αυτά. Δεν έχουμε καταγραφές και στοιχεία για τους τρόπους με τους οποίους μαγειρεύονταν οι χοχλιοί στα κλασσικά χρόνια, όμως μπορούμε να υποθέσουμε ότι δεν θα απείχαν πολύ από εκείνους που χρησιμοποίησε η λαική μαγειρική της Κρήτης.
Οι γιατροί της Βυζαντινής εποχής χρησιμοποίησαν τους χοχλιούς ως πρώτη ύλη για την παρασκευή φαρμάκων ενώ από την αρχαιότητα πίστευαν ότι είχαν αφροδισιακές ιδιότητες! Η αντίληψη αυτή διατηρήθηκε για πολλούς αιώνες στην Κρήτη. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι τα σαλιγκάρια της Κρήτης που τρέφονται στη φύση καταναλώνοντας πλήθος χορταρικών και βοτάνων περιέχουν σημαντικές ποσότητες Α-Λινολεικού οξέος που η κατανάλωση του ελαττώνει κατακόρυφα τον κίνδυνο καρδιοπαθειών!Δεν συμβαίνει φυσικά το ίδιο που εκείνα που εκτρέφονται σε οργανωμένες μονάδες παραγωγής.
Οι χοχλιοί μαζεύονταν μόνο κατά τα πρωτοβρόχια(την πρώτη βροχερή μέρα), όταν σέρνονταν ξανά ύστερα από την καλοκαιρινή τους νάρκη.Αυτοί όμως έπρεπε να καταναλωθούν πολύ γρήγορα γιατί δεν υπήρχε τρόπος αποθήκευσης τους.
Μετά η συλλογή σταματούσε.Πίστευαν ότι οι χοχλιοί που συλλέγονταν τότε ήταν άνοστοι. Η λαική σοφία βρήκε τον τρόπο να προστατεύσει τους χοχλιούς μιας και κατά τους χειμερινούς μήνες βρίσκονται στην περίοδο αναπαραγωγής τους.
Η συλλογή άρχιζε πάλι τις νύχτες του Φλεβάρη και του Μάρτη αλλά και κατά τις ημέρες της ανοιξιάτικης βροχής. Οι βραδινές έξοδοι με τα λυχνάρια ήταν καθημερινό φαινόμενο σε όλη την Κρήτη.
Το καλοκαίρι επίσης μάζευαν τους χοχλιούς ‘’τους γυρευτούς’’, επειδή τους αναζητούσαν κάτω από θάμνους και ρίζες δέντρων. Οι ‘’γυρευτοί’’ ήταν ιδιαιτέρως νόστιμοι κι έτοιμοι για κατανάλωση ενώ σε άλλες περιπτώσεις έπρεπε να τους ‘’σακάσουν’’ μέσα σε καλάθια, όπου έβαζαν αλεύρι ή μακαρόνια, τα οποία οι χοχλιοί έτρωγαν και ‘’καθάριζαν’’.Ύστερα από μια εβδομάδα περίπου ήταν έτοιμοι για κατανάλωση. Μαγειρεύονται όλο το χρόνο μιας και αποθηκεύονται σε καθαρούς σάκους με αραιή ύφανση έτσι ώστε να αερίζονται.
Στην Κρήτη τα σαλιγκάρια ήταν μια από τις τροφές που συνέβαλαν στην επιβίωση του ντόπιου πληθυσμού, σε πολύ δύσκολες εποχές.Σε περιόδους υποδούλωσης και οικονομικής κρίσης, οι χοχλιοί μαζί με τα χόρτα που φυτρώνουν σε κάθε γωνιά της κρητικής γης, αποτελούσαν την πιό πρόσφορη και φθηνή λύση στο τραπέζι.Ήταν επίσης ιδιαίτερα αγαπητό ως νηστίσιμο είδος.
Στη μαγειρική των χοχλιών, η κρητική κουζίνα είναι τόσο ευρηματική όσο καμία άλλη.Συνήθως ακολουθεί την εποχικότητα των διαφόρων ειδών.Την άνοιξη οι συνδυασμοί με τα λαχανικά(μάραθο,κουκιά, άγρια χόρτα), το καλοκαίρι με κολοκυθάκια, μπάμιες, μελιτζάνες και όλο το χρόνο με σπανάκι.
Βέβαια,η κάθε περιοχή έχει και τη συνταγή της.
Στα Χανιά μαγειρεύονται γιαχνί με πατάτες και κολοκυθάκια ενώ στο Ηράκλειο τους μαγειρεύουν με τραχανά ,χόντρο ή ρύζι.
Ένας Σητειακός κρασομεζές είναι οι χοχλιοί χαμπίμπα που η συνταγή μοιάζει με εκείνη των χοχλιών στιφάδο. Οι χοχλιοί με βλήτα στα Αστερούσια λέγονται ‘’Σούχλια’’, στην Ιεράπετρα ‘’Καλικωτά’’ ενώ στη Βιάνο ‘’Μωροβολικά’’.Στον κάμπο της Μεσσαράς είναι συνηθισμένο φαγητό της Μεγάλης Πέμπτης που δεν επιτρέπεται η κατανάλωση λαδιού,οι χοχλιοί με κολοκύθια και αγκινάρες.Φυσικά δεν πρέπει να παραλείψουμε να αναφέρουμε τους πλέον γνωστούς πια ανά την Ελλάδα,χοχλιούς τους ‘’Μπουμπουριστούς’’. Η ονομασία προέρχεται από τη λέξη μπούμπουρα που σημαίνει μπρούμυταστην ντοπιολαλιά γιατί έτσι τους τοποθετούν στο τηγάνι οι νοικοκυρές.
Όπως και να τους μαγειρέψετε, ότι εποχή και να τους μαζέψετε, πάντα οι χοχλιοί θα παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στο τραπέζι των Κρητικών.
Μια οικονομική, βιταμινούχα τροφή που υπάρχει σε αφθονία στον τόπο μας. Απλά βάλτε φαντασία!
Της Μαρίας Λούκα, mykriti.gr
